Home > Limba sarda > Arrèsonos de facebook (3)

Arrèsonos de facebook (3)

https://i0.wp.com/www.cinezapping.com/wp-content/uploads/2010/08/Lapprendista-stregone-il-cartoon.jpg

Maghiargiu dischente

A.:     Se devo essere sincero mi lascia alquanto perplesso il titolo del corso, “fueddhai e iscriri”, che mi richiama in modo palese, persino con un grave errore grammaticle, non la grafia adottata come lingua sarda tetto negli atti in uscita dalla Regione autonoma della Sardegna ma molto più modestamente dialetto sardo meridionale (impropriamente detto campidanese). Se le cose stanno così lo si dica chiaramente e senza inutili reticenze. Logudoresi, brarbaricini, tabarchini, galluresi e sassaresi (e io stesso, campidanese magdrelingua ma che studia la LSC e ne riconosce lo straordinario valore unitario) ne trarranno le dovute conseguenze. Sarei grato di sapere i nominativi degli “studiosi” promotori e degli implementatori di questa iniziativa. Iniziativa che, vorrei aggiungere, se le cose stanno come ho scritto nel precedente post, mi pare inutile e dannosa.

F.:      A., m’iscapat su risu ca in un’àtera arresonada de facebook so defendende unu cursu de iscritura in sardu, in grafia comuna, contra a sos chi pessant chi iscriere gai siet un’issollòriu. Peroe eo a custu cursu de “Fuedhai e iscriri in sardu” mi bi so marcadu e l’apo a fàghere. Si tenes unu pagu ‘e passentzia ti naro su proite e forsis nos franghimus dae sa solita gherra de religione chi non batut profetu.

Unu cursu de limba, calesisiat, faghet est semper bene, finas a mie chi l’apo sumida in domo. Ca iscola ufitziale de sardu no apo apidu, e totu su chi iscrio e comente l’iscrio est faina mea ebbia, imparada forrogrande in in sos libros e internet. Custu est unu cursu online, cheret nàrrere chi andat bene pro mene puru, chi biàgio meda e m’agatas pruscatotu foras de Sardigna. Custas sunt sas resones “pratigas”. Como benimus a sa LSC e a comente la presentas tue. Ca pro me b’at carchi faddina. Est craru chi est su pàrrer meu, no so linguista e no apo traballadu a sa LSC.
Sa LSC sunt duas cosas a pare, e custu at creadu meda problemas. Sa LSC presentat una grafia e una regorta de faeddos ufitziales, ma no est una limba. Si cramat Limba Sarda Comuna (e custu de su nùmene est istadu unu disaogu mannu), ma una limba (in su sentidu prus amprosu) no est, e isperemas chi no lu diventet. Si cherimus sa regorta (a banda de sa grafia chi est un’àtera cosa) est unu limbàgiu. Unu limbàgiu tecnicu-amministrativu, fraigadu petzi pro sos documentos in essida dae s’amministrazione regionale. Unu limbàgiu tècnicu rechedet de acropare una e una sola paràula cun unu cuntzetu, ca est una cosa ufiztiale e pertocat sas chistiones legales. Si connosches s’inglesu, eo bido sa LSC a ghisa de su “legal english” http://en.wikipedia.org/wiki/Legal_English. Si cheres podes fàgher s’iscuntrobu de comente pro calesisiat paràula isseberada dae sa LSC nde podas agatare un’àtera paia (a sa sarda), chi sunt sinònimos de sa prima. Totu paràulas chi benint dae sos diferentes faeddos chi ant sa matessi dignitade de cussas isseberadas dae sa commissione. Duncas mi podet andare bene chi in sos documentos ufitziales s’iscriat semper “traduère/bortare”, ma jeo comente liberu tzitadinu potzo iscriere “tramudare”, “furriare”, traslare” chi sunt totu faeddos sinònimos chi bi sunt petzi in su Vitzichesu, chi est sa variante de su sardu chi faeddo jeo. Mi podet andare bene chi in su bolletinu ufitziale de sa forestale iscriant semper “margiane”, pro nàrrere, ma nemos mi podet controire si iscrio, pro contu meu, “matzone”, malune” o “grodde”, chi sunt semper faeddos de su Vitzichesu. T’apo assintzandu sos faeddos de su limbagiu chi connosco de prus. Si faghimus su contu de treghentaschimbantas biddas de Sardigna, ti nde podes sapire cantu est manna sa limba nostra e cantu est frorida s’espressada chi podimus tennere.

Ma sa LSC est fintzas una grafia e custu diat èssere su cumandu suo primargiu. Est istada una gherra anneosa e cuntierrada a la fraigare custa grafia. No so linguista ma pesso chi a agatare règulas ortograficas siet giae unu traballu gherrosu de se, si bi ponimus chi pro sos sardos sa chistione de sa limba est prus sentida de su fùbalu, si bi ponimus sas disintedias, sas trampas de sos chi su sardu lu cherent mortu, sa mala fide de sos satzerdotes de s’una religione e de s’àtera, est un’ispantu de àere in manos una carchi cosa comentesisiat.

Si podet megiorare custa grafia? Embo, che a ontzi cosa. Su difetu prus làdinu est sa mancantzia de sintzales graficos, chi permitant de rapresentare sonos chi sunt in sos paritzos faeddos sardos e chi non cumparint in sa codifica. E no est unu problema petzi de su cabu ‘e josso, totu sos faeddos sardos ant particularidades fonèticas chi sunt sa festa de sos linguistas. Ed est craru chi unu non si podet intendere rapresentadu dae una grafia chi li dat su sentidu de nche li mutzare su faeddu. Est sa propaganda chi at acumpagiadu sa LSC, finas cussa a favore no at galu issortu custos nodos. Chi no si issorvent a sa sola cuandelos, ma tocat de los acarare. Finamentas pro mene no est istadu fatzile in nudda a agatare unu càlabru chi mi permitat de usare sa LSC acropada chin su vitzichèsu. E non so mancu siguru de b’èssere resessidu de su totu. Custu est su problema, totu ti narant chi sa LSC non ti mudat su faeddu, non ti nche tramudat, pro nàrrere, dae Vitzi a Ilartzi, ma nessune at assintzadu a sos de bidda comente la manitzare. E tanno jeo, ca so conchitostu e chergio iscuntrobare sas cosas (non so fìsicu de badas) m’apo lèghidu totu sos documentos de sa LSC e so proande a la usare (pro cantu no siepo pròpriu pròpriu ortodossu).

Ca una cosa tocat cumprendere bene. Sa grafia no est sa limba e non faghet sa limba. Sa paràula iscrita no est su faeddu. Sos sintzales graficos chi benint usados pro rapresentare su sonu de sa boghe sunt imperfetos pro natura. Est su matessi cun sa musica, su sonu de un orchestra no est su pentagramma de s’ispartitu (e pessade chi non totu sa musica si podet iscriere in custa manera). Su sardu est una limba rica, prena de ligatzos, consonantes mudongias, elisiones, corfos de irgutzu, nasalizatziones, e gai sighinde. Est una limba istòrica, viva, no est che s’italianu fraigada a taulinu.

E tanno comente uso jeo custa LSC. Che una calesisiat àtera grafia chi apo usadu finas a como e apo a usare in su benidore. Bi pòngio in iscritu su sonu de sa paràula mea, chi est in vitzichesu (macari m’agradet carchi borta de istòrchere sos àteros faeddos). No isco si carcunu at pessadu abberu de pòder cumbìnchere sos sardos a faeddare una carchi pantàsima de “limba unificada” creada a taulinu. Pro me est un’issollòriu chene perunu benidore. Deus non chergiat chi apemas cursos de ditzione pro sos telegiornales in limba sarda (cando s’ant a fàghere fitianos?). Ca si chie faeddat est othieresu, de Onieri o de Sant’Anna mi diat agradare de l’intendere faeddande su limbagiu suo. Ca est sa richesa nostra. Si b’est una cosa chi debimus imparare dae sa politica linguistica italiana est pròpiu a nde iscansare sos errores. Non podimus mutzare sos “dialetos” nostros, ma nde debimus fàghere sos pilotos chi affortint sa limba.

Inoke bos cambio sa grafia dae sa LSC a una pseudo-italiana chi “s’iscriete comente si leghete”, pro bor dare su sentitu de ssu vitzikesu. La uso canno iscrio a unu de vidda o de ssar viddas a curtzu. Bakir Banninu l’ispiega’ bene in d’unu de ssos arrejonos suoso, canno narata chi s’aeddu nostru es’ tostu de ascurtare. Er latinu puru a ss’oricra (e no este locudoresu!) e at ispantatu vinar Wagner. Canno iscrio in LSC o in àtera grafia, su chi iscrio jeo er goi chi lu lego. Pro nne àere su prètziu prur mannu potia iscriere in arfabeto fonetico, ma pesso ki kin custa grafia puru, lèghenne “a ss’italiana”, si nn’apat su sentitu. Ambar grafias (LSC e s’àtera, cramàmula locale) sono vonas pro cantu resessini a fàchere su travayu issoro. Ma es’ sicuru ki si pota’ faker mentzusu. Si atzes cumpresu vene, su ki est iscritu in grafia LSC non lu lego “a s’italiana comente si leghet”. Pro me /faghere/ est /’akere/ e /margiane/ es’ /mariane/ e gai sikinne. Ne una e ne s’àtera sono irbayatas. Son petzi ainar diferentes. E si sa LSC non fake’ ssu travayu ki deve’ fakere pro unu calesisiat ‘aeddu de Sardigna er giustu ki si pretennat de la metzorare e i’ ssu prestantu de usare sa grafia ki agradat de prus. Ca s’importante ess ki in ssardu s’iscriat e in caminu s’acontza’ ssu garriu.

ispero chi lu bidetas comente un arrejonu francu e chi podat èssere de agiudu a carcunu (in primis a mie pro mi iscraricare sas ideas), macari mi siat essidu unu pagu longu :P. P

Un’àtera cosa, totu sos chi sunt traballanne in calesisiat manera pro sa limba sarda sunt de respetare. A., finas si ses unu pagu atzudu in s’iscriere (cuntzedemila custa) non pongio in dùbiu, da su chi as semper iscritu, s’amore pro sa limba sarda e si no ses de acordu chi su chi apo iscritu eo (e finas si lu ses) ti cumbito a mi torrare una resposta. Ca no est un’atacu personale a tie, ma est pro pònnere sas ideas a cumone, pro chi creschemas totu in pare cun su cunfrontu e non chi s’afrontu. In un’àteru arresonu in facebook so difendende un’àteru cursu de iscritura in sardu (e torro a nàrrere iscritura, rajos!). Unu cursu base base, ue si dant sa règulas grammaticales fundamentales chi sunt sas matessi in totu su sardu (est una sa limba), pro comintzare a iscrìere contos, bortaduras minores, etichetas, locandinas e àteras cosas gai. Pesso, ma non so sicuru e pagu m’importat, chi ant a usare sa grafia comuna. Est craru chi, petzi chin custu cursu, non b’at a essire su nobel de sa literatura sarda, ma est unu sèmene chi s’at a prantare e isperemas chi det carchi frutu. Bos at a pàrrer curiosu, ma sos argumentos meos sunt sos matessi chi apo iscritu inoghe e custu mi faghet iscapare su risu. Ca in s’interis chi nois sighimus a nos bicare a pare chene profetu, su cuntzetu chi binghet e andat a dae in antis, est custu:

“Il punto sta proprio qui ed è esattamente (il mio punto di vista) in antitesi con il maldestro (ridicolo) tentativo di dare a noi sardi (a me di Oniferi e a Tizio di Selargius come a Caio di Uri) una “limba sarda comuna o unificada” di cui, sinceramente, non sento l’esigenza. Perché non ne sento la necessità? Semplicemente perché ce l’abbiamo già ed è l’italiano. Naturalmente questo ragionamento prescinde e non ha niente da spartire con l’indipendentismo sardo ma solo con l’esigenza di comunicare. Bene, dal mio punto di vista, difficilmente smentibile, questa esigenza è soddisfatta appieno dalla lingua italiana (poteva essere qualunque altra, francese, spagnolo o inglese, l’importante è capirsi). E proprio i commenti scatenati (forse) dalla mia provocazione iniziale ne sono la dimostrazione: da essi traspare appunto una difficoltà notevole a comunicare in sardo, a sviluppare ragionamenti e infatti alcuni dicono tranquillamente di non essere in grado, altri non lo diciamo ma si vede da come scriviamo. Allora, se attraverso una lingua condivisa e diffusa, riusciamo tutti, ormai indistintamente, a capirci, non vedo la necessità di dar vita ad un mostro linguistico quale sarebbe un sardo comune, che oltretutto non ha nulla da spartire con il logudorese che è la lingua, diciamo, ufficiale per la poesia. Quale ragione seria ci sarebbe per voler sostituire, come dice A.G., l’italiano con il sardo in ogni ambito della società in tutta la Sardegna (ammesso che, come egli stesso dice, ce ne sia una che abbia il prestigio sufficiente). Altra cosa è un approccio culturale volto alla conservazione del sardo in tutte (dico tutte) le sue varianti locali. Intanto credo che l’operazione (famigerata) della lingua sarda unificata non sia stata culturale ma economica (per alcuni); vi posso assicurare che, sopratutto nei nostri paesi, quelli dell’interno dove si parla regolarmente in sardo, ha suscitato solo un misto di rabbia e ilarità per le tante amenità riportate in targhe e tarchette, insegne, con un linguaggio che è l’alter ego sardo dell’italiano maccheronico. Chi è che, realmente, vorrebbe vedere documenti della Pubblica Amministrazione scritti in sardo? Incomprensibile per la maggior parte, vi assicuro. Un numero molto elevato di sardi immagino che non parlino regolarmente la loro lingua (in nessuna variante locale): ma che senso ha allora immaginare di sostituirlo all’italiano nei documenti ufficiali? Per diletto, per arricchimento culturale personale, perchè ci sono concetti che in sardo rendono di più, per mille altri motivi si deve recuperare e diffondere la lingua sarda, ma non per altri scopi. Ricordate i telegiornali in sardo (non so se ne fanno ancora. . )? Patetici, innaturali, ridicoli.”

Iscritu dae unu sardu madrelingua, chi sa limba sarda l’iscriet puru meda bene.

Categories: Limba sarda Tags:
  1. No comments yet.
  1. No trackbacks yet.

Leave a comment